Marzec 1968 - wydarzenia w Gdańsku
Marzec '68 - kryzys polityczny wywołany ograniczaniem wolności, polityką antyinteligencką władz, tarciami wewnątrzpartyjnymi w PZPR oraz kampanią antysemicką. Efektem kryzysu były wystąpienia studenckie oraz represje względem osób pochodzenia żydowskiego.
Na początku 1968 r. w Pradze I sekretarzem partii zostaje Aleksander Dubczek rozpoczyna się "Praska Wiosna", konsekwencją jest wzrost poglądów wolnościowych w Polsce.
Wewnątrz PZPR trwa walka o władzę, grupa zrzeszona wokół ministra spraw wewnętrznych Mieczysława Moczara zwana "Partyzantami" (brali udział w partyzantce komunistycznej w trakcie II Wojny Światowej) o poglądach populistycznych, nacjonalistycznych, antyinteligenckich oraz antysemickich dąży do przejęcia władzy i obalenia Władysława Gomułki.
Z drugiej strony tworzyło się środowisko ludzi związanych z Adamem Michnikiem oraz Jackiem Kuroniem, Karolem Modzelewskim ("Komandosi"), którzy w ramach istniejącego systemu komunistycznego buntowali się przeciwko ograniczaniu wolności wypowiedzi. Punktem zapalnym było zdjęcie ze sceny w styczniu 1968 r. "Dziadów" w reż. Kazimierza Dejmka, posądzanych o treści antyradzieckie. Protest studentów i demonstracje w wielu miastach w Polsce spotyka się z gwałtowną, brutalną reakcją władz państwowych.
Konsekwencją wydarzeń z marca 1968 r. były aresztowania i kary więzienia oraz wypędzenie z Polski ponad 15 tys. Polaków pochodzenia żydowskiego. Dla osób krytycznie nastawionych względem systemu komunistycznego dowód na niemożność reformy systemu.
W Gdańsku
- Luty - Rady Wydziałowe Zrzeszenia Studentów Polskich otrzymują pismo nawołujące do wystąpień przeciwko zdjęciu sztuki "Dziady" ze sceny Teatru Narodowego w Warszawie.
- 11 marca - wśród studentów Politechniki Gdańskiej rozchodzą się wieści z Warszawy odnośnie represji wobec studentów i walk na ulicach miasta. Wieczorem zbiera się Prezydium Uczelniane ZSP PG, zapada decyzja o zorganizowaniu wiecu 12 marca.
- 12 marca
- 11.00 - na terenie PG odbywa się masówka z udziałem ok 4000 studentów i kadry naukowej; przemówienie I sekretarza KW w Gdańsku Stanisława Kociołka spotkało się ze zdecydowaną dezaprobatą, ostatecznie I sekretarz został przepędzony
- 18.00 - w Klubie Studentów Wybrzeża Żak (Wały Jagiellońskie)odbywa się zamknięte dla postronnych spotkanie ministra spraw zagranicznych Adama Rapackiego z aktywem ZSP i ZMS, pod budynkiem zbiera się ok 1,5 tys tłum studentów i robotników skandujących antysocjalistyczne hasła. Tłum przemieszcza się pod Dom Prasy żądając likwidacji cenzury i wolności wypowiedzi, a następnie pod KW PZPR
- 20.00 - dochodzi do interwencji Milicji Obywatelskiej i Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej
- 15 marca - we Wrzeszczu ma miejsce ok. 20 tys. demonstracja - największa w całym kraju; wybuchają walki z milicją
- 3 kwietnia - rozbita zostaje grupa konspiracyjna "Gdańska Młodzieżowa Grupa Wywiadowcza"; przywódca Jakub Szadaj skazany został na 10 lat więzienia
Wydarzenia w Gdańsku miały zdecydowanie inny charakter niż w Warszawie. Protesty studentów odbywały się za zgodą władz uczelni oraz elementy antysemickie stanowiły margines wydarzeń.